صرف نوعی خاص از فعل ماضی ساده در زبان مردم بالاده / نوشته: عین اله آزموده/ مردم  روستای بالاده در بخش چهاردانگه شهرستان ساری، همانند همه مردم حوزه فرهنگی مازندران به زبان تبری (که در بین مردم به زبان گِـلِـکی معروف است) سخن می‌گویند. مردم بالاده، هنوز اصالت و خلوص واژگان خود را حفظ کرده‌ و آنگونه که واژگان و ترکیبات فارسی در بین مردم نواحی جلگه‌ای مازندران فراگیر شده، در این منطقه کمتر نفوذ کرده است. در این مجال به یکی از ویژگی‌های زبانی مردم بالاده در صرف فعل ماضی ساده اشاره می‌کنم که به دو صورت انجام می‌شود:

۱. افزودن «مِه» در پایان فعل‌ (همانند سایر مردم حوزه  زبانی مازندران)
مانند بُردمِه (رفتم)، بَخاردمِه (خوردم)، هِنیشتمِه (نشستم) و … . این فعل‌ها در بالاده اینگونه تلفظ می‌شوند و در شهرها و روستاهای دیگر با اندکی تفاوت تلفظ می‌شوند:
در بالاده » بَخاردمِه
در بهشهر » باخاردِمِه
در هزارجریب » بِخاردِمِه
در سوادکوه و بابل » بَخِردمِه
و …‌

۲٫ افزودن «مِـنِه» در پایان فعل
افزودن مِنِه، در جاهای دیگر مازندران شنیده نشده است و در گذشته یکی از شاخصه‌های شناسایی زبانی بالادهی‌ها از سایر روستاهای بخش  چهاردانگه، کیاسر، دودانگه شهرستان (که بالاده تا دهه ۱۳۶۰ جزو بخش دودانگه بود)، ساری، نکا، بهشهر، شهمیرزاد و روستاهای اطراف بود. به نمونه‌های زیر توجه کنید:

زبان‌شناسان به افزوده‌ایی که به پایان واژگان می چسبد «وَند» گویند. این واژگان می‌توانند اسم، بُن‌ماضی، بن‌مضارع و … باشند. مانند:
گار » روز + گار = روزگار
مند » هوش + مند = هوشمند

هم‌چنین «شناسه» متغیری است که به آخر فعل می‌چسبد و در شش صیغه‌ی افعال متفاوتند و شامل « م، ی، د، یم، ید، ند» می‌شود.

با این تعریف، افزودن «مِـنِه» در پایان فعل ماضی ساده در بالاده را نه شناسه، که نوعی خاص از «وند» در زبان تبری دانست. از عجایب بهره‌ گیری از وند در بالاده این است که در هیچ زبان و گویشی چنین وندی در ماضی ساده نداریم.

کاربرد وند «مِنِه» در بین مردم نسل‌های قدیمی‌تر بالادهی‌ وجود داشت و هنوز هم اندکی از مردم کهنسال از این نوع فعل استفاده می‌کنند.

نوشته: عین‌اله آزموده، پژوهشگر فرهنگ عامه

و با سپاس از دبیر ادبیات و شاعر گرامی آقای محبوب توبه بالادهی.

کانال تلگرام سادوای بالاده t.me/SadvaBaladeh
اینستاگرام instagram.com/sadva86

#زبان_مازندرانی           #فعل_ماضی_ساده
#وند.                         #شناسه
#زبان                        #زبان_شناسی
#بالاده                       #زبان_فارسی            

#عین‌اله_آزموده