ویژگیها و خواص آلوچه جنگلی یا هَلی / آلوچه، این میوه خوشمزه جنگلی و باغی که در فصل های بهار و تابستان میوه میدهد، در زبان فارسی و گویشهای آن به نامهایی گوناگونی معروف است. در زبان مازندرانی «هَلی» Hali و در زبان فارسی به نامهایی همچون آلوچه، آلوچه جنگلی، آلوچه سگک، گوجه سبز، گوجه ترش، گوجه جنگلی، گوجه وحشی و … نامیده میشود.

مشخصات ظاهری آلوچه: آلوچه وحشی گیاهی است از خانواده Rosaceae که درختچه ای دارد به ارتفاع یک تا چهار متر، دارای شاخه های متعدد که تیغ های فراوان دارد. برگ های آن بیضی کوچک و نوک تیز و یا نوک قوسی، کناره ی برگ ها دندانه ای و قوسی، روی برگ های تازه آن کمی کُرک دار، پشت برگ ها صاف و یا کم و بیش خزی است. ابعاد برگ دو و نیم تا پنج سانتیمتر و کوچکتر، دُمبرگ آن صاف یا خزی است و یک سانتیمتر طول دارد.

گل های آن سفید و زودرس، منفرد و به ندرت دو تایی است و یک و نیم سانتیمتر قطر دارد که در آغاز بهار قبل از برگها ظاهر می شود و دُم گل آن صاف یا خزی به طول یک سانتیمتر است. شکوفه های آلوچه بدلیل داشتن ماده بنزالدئید قابل توجه برای زنبور عسل می باشد. درخت آلوچه خزان پذیر است و میوه آن شفت، گرد و در آغاز سبزرنگ و در هنگام رسیدن به رنگهای کبود تیره متمایل به سیاهی، گاه نارنجی و قرمز در می آید. میوه یک و نیم تا دو سانتیمتر قطر دارد. هسته ی آن تخم مرغی شکل صاف و چسبیده به گوشت میوه است و طعم آن به ویژه آلوچه جنگلی خیلی ترش است.

پراکندگی جغرافیایی: این درختچه در گستره اروپا، آسیای صغیر و قفقاز می روید و در ایران در مناطق جنگلی مازندران، گیلان، گلستان، طالش، منجیل، اردبیل و ارسباران انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی: آلوچه دارای ترکیب شیمیایی تانن، قندهای مختلف و مالیک اسید می باشد.

خواص داروئی و درمانی آلوچه وحشی: آلوچه غنی از ویتامین C، اسید‌ مالیک و اسید سیتریک است و مصرف زیاد آن باعث نفخ معده می‌شود. برخی گیاه شناسان معتقدند مصرف آلوچه برای بهبود طعم دهان مفید است. از خواص دیگر این میوه، خاصیت مسهل بودن آن است. همچنین اثرات منحصر به فرد آن شامل کاهش فشار ‌و چربی خون، حذف رسوبات از خون و تنظیم عملکرد معده‌ای – روده‌ای است. آلوچه باعث تعادل باز و اسید در جریان خون می‌شود و از این رو می‌تواند در درمان حالت اسیدی خون مفید باشد.

این میوه اثرات قابل‌ توجهی در جلوگیری از بیماری‌هایی مانند چربی خون بالا، پیری سلول و سرطان دارد. اسید بنزوئیک ترکیبی است که خاصیت ضد میکروبی دارد و این ماده به طور طبیعی در آلوچه وجود دارد.  همچنین بعضی از تحقیقات بیانگر خاصیت ضد قارچی و ضد باکتریایی این میوه هستند. مطالعات نشان می‌دهد که این میوه می‌تواند در درمان تومورها موثر باشد و به‌ دلیل داشتن اسید اسکوربیک (ویتامین C)، برای افراد مبتلا به نقرس توصیه می‌شود.

 آلوچه وحشی خارش بدن را برطرف می کند. سر درد را رفع می کند. برای این منظور باید آب آن را با گُل بنفشه مخلوط کرده و بر پیشانی مالید. در معالجه کم خونی، ضعف و ناتوانی و خستگی جسمی مفید است. آلوچه وحشی سرشار از ویتامین C ، B ، A ، قند و هیدرات کربن، آهن، کلسیم، فسفر، منیزیوم، پتاسیم، سدیم و منگنز می باشد. برگهای خشک درخت آلوچه وحشی ادرارآور و ملین و تب بر است.

آلوچه خشک میوه ای سرشار از ویتامین A و آهن است و یک غذای نیروبخش می باشد که مخصوصاً ورزشکاران باید آن را مصرف کنند. کمپوت آلوچه وحشی خشک داروی ممتازی برای معالجه و رفع یبوست می باشد. برگ و مغز و هسته آلوچه کِرم کُش است. از میوه آلوچه وحشی برای معالجه اسهال خونی و اسهال ساده می توان بهره جست  ( ۲۵ گرم آلوچه را دریک لیتر آب بمدت ۱۰ دقیقه جوشانده و هر روز ۲ فنجان نوشیده شود). انواع آلوچه تازه اعمال کلیه ها را آسان می نماید.

انواع آلوچه تازه برای از بین بردن کم خونی و درمان سوء هاضمه موثر است. آلوچه خشک صفرا بُر خوبی بوده و برای رفع خونریزی سودمند است. شربت آلوچه مسهلی خوب و بی ضرر است و آرامش بخش سینه است (۴۰۰ گرم آلوچه را در ۴ برابر حجم آب با مقداری شکر مخلوط نموده و مدتی بماند تا جا بیفتد). برای از بین بردن خشکی شکم و درمان قی و استفراغ های حاصله از گرمی و حرارت بدن می توان مقداری آلوچه پخته را بصورت مرهم مدتی بر روی شکم قرار داد. کشیدن آلوچه به چشم مفید است و چشمها را تقویت می کند. مرهمی که از مخلوط آلوچه و سرکه تهیه می شود برای درمان جوشها به ویژه جوش بدن اطفال که با ترشح همراه است مفید است. برای معالجه برفک دهان نوزادان می توان یک عدد آلوچه خیس شده را در یک تکه پارچه نازک و پاکیزه پیچید و دور دهان و داخل دهان نوزاد مالید. برگه آلوچه بهترین ضد سم است و دستگاه هضم غذا در بدن را منظم می نماید.

آلوچه برای اشخاص سرد مزاج و کسانی که نفخ شکم دارند مضر است.

گردآوری: مهندس یاسر آریافر بالادهی