گزارش تصویری محرم ۱۴۳۵ – ۱۳۹۲ در منطقه ی دوسرشمار – بخش اول/ نقل از سایت دوسرشمار / سوز عزای حسینی بر سوز سرمای پاییزی غلبه کرده و اهالی دل سوخته را همانند سنوات گذشته راهی دیار خود در منطقه ی دوسرشمار (بالاده، پایین ده، تیله بن، قلعه، میرافضل، واوسرنو – بخش چهاردانگه ساری) نموده است تا گرمای وجود پر از شور و هیجان آنان با گرمای طبیعی مردمان و تکایا یکنواخت گردد و ندای حسین حسین و برپایی عزای حسینی در تکایای تمام روستاهای منطقه زنده بودن این فرهنگ مذهبی و ظلم ستیزی علیه ظلم و بیداد را ادامه دهنده باشد. البته هوا در ایام محرم امسال سوز و سرمای سال های گذشته را نداشت و عزاداران حسینی در منطقه ی دوسرشمار هوای نسبتاً متعادلی را این ایام داشتند. امسال محرم ( ۱۴۳۵ هجری قمری ، ۱۳۹۲ هجری شمسی ) مانند سال های گذشته با استقبال خوب مردم خوب دوسرشمار همراه بود. مردمی که همه ساله با وجود شرایط سخت رفت و آمد و وضعیت نامطلوب جاده ( البته امسال وضعیت جاده در هر دو ورودی به منطقه ی دوسرشمار در سه راهی لالا و سه راهی فولاد محله وضعیت قابل قبول و نسبتاً مطلوبی داشت و با وجودی که در بعدازظهر روز عاشورا باران شدیدی باریده بود اما به گفته ی دوستان، جاده وضعیت مطلوبی داشت که این موضوع به دلیل انجام زیر سازی برای آسفالت جاده به وی‍ژه در مسیر ورودی سه راهی لالا می باشد.) و دوری راه و وضعیت نا مشخص آب و هوا در این فصل از سال، همه ی این مشکلات را به جان می خرند تا چراغ مسجد و تکایای موطن و دیار آباء و اجدادی خود را روشن نگه دارند و ارادت خود را به سرور و سالار شهیدان، حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) نشان دهند.

در منطقه ی دوسرشمار مانند سایر نقاط کشور همه ساله مراسم ایام سوگواری برای ابا عبدالله الحسین (ع) و ۷۲ تن از یاران با وفای ایشان با شور و شعور بسیار برگزار می شود. سوگواری در این ایام آئینی است که همه ساله با به جای آوردن آن علاوه بر یادآوری واقعه ی عظیم کربلا و به شهادت رسیدن عزیز پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) و اهل بیت و خالص ترین و بهترین اصحاب آن حضرت، یکدلی و یک رنگی و اتحاد در بین روستاهای منطقه ی دوسرشمار ( بالاده ، پایین ده ، تیله بن ، قلعه ، میرافضل ، واوسرنو ) به وضوع قابل مشاهده و لمس است، که این موضوع می تواند یکی از ثمرات و نتایج بسیار مثبت عزاداری برای سرور و سالار شهیدان و نگاه ویژه ی آن حضرت به شیعیان باشد.

آئین سوگواری در ماه محرم مانند سایر نقاط ایران و جهان از همان ابتدای ماه محرم آغاز می شود. اگر چه به واسطه ی این که در این چند سال گذشته، ماه محرم در فصل زمستان و در سال های اخیر در فصل پاییز قرار دارد و در این فصول از سال جمعیت بسیار کمی در منطقه حاضر هستند، معمولاً عزاداری در منطقه ی دوسرشمار به شکل گسترده از روز ششم و یا هفتم محرم آغاز می شود. اطعام دهی در این ایام هر شب و روز انجام می گیرد. هر خانواده به واسطه ی نذری که دارند، عزداداران حسینی را اطعام می دهند و حتی همه ی اهالی یک روستا را میهمان کرده و اطعام می کنند. به ویژه در روستای قلعه و پایین ده به شکل گروهی و در واقع همه ی اهالی این دو روستا به نوبت میزبان یکدیگر بوده و شام را در یکی از این دو روستا میل می کنند. در روز ششم و هفتم ماه محرم اهالی روستای قلعه با آماده کردن شام، اهالی روستای پایین ده را میهمان می کنند و در روزهای هشتم و نهم ( شب تاسوعا و شب عاشورا ) مردم روستای پایین ده میزبان هیئت های عزاداری روستای قلعه هستند.

در روز ششم از ماه محرم اولین کار، آماده کردن « علم » و پوشاندن لباس به آن است که در اصطلاح اهالی منطقه ی دوسرشمار به آن « علم رخت کردن » می گویند که هر روستا به شکل مجزا این آئین قدیمی را به جای می آورد. از روز هفتم ماه محرم آئین عزاداری برای سرور و سالار شهیدان آغاز می شود. در این روز اولین دسته جات عزاداری عازم روستاهای همجوار می شوند تا به شهادت رسیدن اباعبدالله الحسین (ع) و ۷۲ تن از یارانش را به یکدیگر تسلیت بگویند. ترتیب عزیمت هیئت های عزاداری روستاهای منطقه ی دوسرشمار معمولاً ثابت است، اگر چه ممکن است هر چند سال یک بار با تغییرات جزئی همراه باشد.

ترتیب عزیمت هیئت های عزاداری روستاهای منطقه ی دوسرشمار به شرح زیر است:

روز هفتم : هیئت عزاداری روستای پایین ده ابتدا به روستای قلعه رفته و با همراه شدن با هیئت عزاداران این روستا ابتدا به روستای بالاده و سپس به روستای تیله بن و در پایان به روستای واوسر قدیم می روند.

روز هشتم : هیئت عزاداران روستای بالاده ابتدا به روستای قلعه، بعد از آن به روستای پایین ده و در ادامه به روستای تیله بن و در پایان هم به روستای واوسر قدیم می روند.

روز نهم : در این روز هئیت های عزاداری روز پر کاری دارند:

۱ . ابتدا هیئت عزاداران روستای واوسر به روستای تیله بن رفته و پس از آن به روستای بالاده و سپس به روستای قلعه و در پایان به روستای پایین ده می روند.

۲ . هیئت عزاداران حضرت ابوالفضل العباس روستای تیله بن ابتدا به روستای بالاده رفته و سپس به روستای قلعه و بعد از آن به روستای پایین ده رفته و در پایان میهمان عزادارن روستای واوسر هستند.

۳ . در پایان میزبان و میهمان شده روستای های منطقه دوسرشمار، نوبت هیئت عزاداران روستای قلعه است که میهمان روستای پایین ده باشند. هیئت عزاداران این روستا در غروب روز نهم ( تاسوعا ) به روستای پایین ده می روند و شام را میهمان هیئت عزاداران روستای پایین ده هستند.

از دیگر آئین ایام سوگواری و عزاداری، « علم گردش » است. در این رسم که در روز هشتم ماه محرم انجام می گیرد، علم را که در روز ششم ماه محرم آماده کرده و به اصطلاح  رخت پوشاندند در محل می گردانند و اهالی بسته به نذری که دارند وجوهاتی را برای این منظور می شردازند که این پول ها صرف خرج مسجد و دیگر هزینه های جاری این ماه می شود.

در این میزبان و مهمان شده هیئت های عزاداران حسینی آئین « سوال و جواب » که به صورت اشعاری منظوم و در باب شرح حال مصیبت های حادث شده بر سرور و سالار شهیدان و یاران باوفای آن حضرت در کربلا  می باشد. این سوال و جواب و ابیاتی که قرائت می شود حزن و اندوه بسیاری را برای حاضرین به وجود می آورد و عزاداران حسینی با شنیدن این اشعار، برای مظلومیت اباعبدالله الحسین (ع) اشک می ریزند. متن شعر « سوال و جواب » به شرح زیر است :

ای عزادار …

سلام مــا به شمــا بــاد و جملــه عـزاداران          علیــک ما به شمــا باد و از ره احســـان

 متن این شعر از وبلاگ ( سنه کوه ) برداشت شده است.

 در منطقه ی دوسرشمار معمولاً عزاداری به شکل ساده و خارج از تکلف برگزار می شود، که البته این موضوع به دلیل سرمای هوا در این فصول از سال و جمعیت کم اهالی در آن زمان است. البته هیئت عزاداران روستای تیله بن همه ساله با تمام امکانات و در قالب هیئت عزاداران حسینی ثبت شده و منظم به عزاداری می پردازند.

از دیگر رسوم بسیار قدیمی اهالی منطقه ی دوسرشمار در ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان، آئین « تکیه سلام » است. در این آئین در ساعات پایانی شب عاشورا که معمولاً تا صبح (‌ قبل از اذان صبح ) ادامه پیدا می کند، اهالی هر روستا در قالب دسته جات عزاداری در تاریکی شب به تکایای هر روستا رفته و به عزاداری مشغول می شوند. تکیه سلام معمولاً توسط جوانان و نوجوانان انجام می گیرد. این رسم بسیار نیکو و با ارزش سال هاست که در بین اهالی روستاهای منطقه ی دوسرشمار رواج داشته و امیدواریم تا همیشه پا برجا باشد.

یکی از زیبا ترین و خالصانه ترین رسوم، در این ایام، رسم « صبح خوانی » است. در نزدیکی نماز صبح روز عاشورا و قبل از اینکه فجر صادق نمایان شود و خورشید اولین تشعشع خود را بر زمین بگستراند، هیئت های عزاداری هر روستا به شکل مجزا با دسته روی در کوچه ها و محیط روستا و معمولاً رفتن به قبرستان در قالب شعری بسیار حزن انگیز و جانسوز، از صبح صادق درخواست می کنند که طلوع نکند و در واقع مصائب و مشکلات عظیمی که بر امام حسین (ع) و یارانش در این روز خواهد گذشت را زمزمه می کنند و می خوانند :

ای صبح صادق وا مشو           فرا حسین گردد شهید … .

مراسم صبح صادق از زیبا ترین و خالصانه ترین رسوم این ایام است و اشعار قرائت شده در این مراسم که به شکل حزن انگیزی خوانده می شود دل عزاداران حسینی را به درد می آورد.

 شعر این نوحه ی حزن انگیز سروده ی « فدایی مازندرانی » است. فدایی مازندارنی شاعر توانای مازندرانی در دوره ی قاجاریه است که به واسطه ی اشعار بسیاری که در باب کربلا و عاشورا و نوحه هایی برای اباعبدالله الحسین (ع) و یارانش سروده است به « گزارشگر حماسه حسینی » می نامند. این شعر البته معمولاً با کمی تفاوت که ناشی از این است که در این حدود ۱۰۰ سال به خاطر اینکه این شعر در دفاتر مرثیه خوانان یادداشت می شده، در مراسم «‌ صبح خوانی » قرائت می شود.

 زندگی نامه « فدایی مازندرانی » به قلم حامد خلیل ازنی،  منتشر شده در وبلاگ ( چهاردانگه ساری با تاریخ کهن )

متن این شعر:

فردا حسین گردد شهید ای صبح صادق وا مشو

از جور و بیداد یزید ای صبح صادق وا مشو

فردا عیان محشر شود ،مور و ملخ لشکر شود

هر مو به تن نشتر شود ای صبح صادق وا مشو

فردا عمر لشکر کشد شمر لعین حنجر کشد

شه را سر از پیکر کشد ای صبح صادق وا مشو

فردا به نیزه سر رود تابان به هر کشور رود

رخشان به بوم و بر رود ای صبح صادق وا مشو

فردا جو شه را سر کشند از دستش انگشترکشند

رختش برون از بر کشند ای صبح صادق وا مشو

فردا زخون بندد حنا  قاسم به روی دست وپا

گردد سرش از تن جدا ای صبح صادق وا مشو

فردا قد اکبر ز زین افتد تپان اندر زمین

گردد قتیل از تیغ کین ای صبح صادق وا مشو

فردا زتن گردد جدا بازوی عباس از جفا

از پشت زین گردد رها ای صبح صادق وا مشو…..

فردا ز دشت کارزار آن ذوالجناح دل فگار

آید به خیمه بی سوار ای صبح صادق وا مشو…

فردا زخون دریا همی  گردد همه صحرا همی

محشر شود بر پا همی ای صبح صادق وا مشو…

فردا ز مژگان خون چکد از تیغ بران خون چکد

از تیر پران خون چکد ای صبح صادق وا مشو

نظم«  فدایی  »دم به دم ،برمی کشد آواز غم

کلکش زخون سازد رقم ای صبح صادق وا مشو

اصل این سروده ی شور انگیزعاشورایی ۲۴ بیت است که می توانید در ص ۴۱۴ کلیات فدایی مازندرانی ، چاپ انتشارات فرتاب ،تهران ،۱۳۸۹، مطالعه فرمایید. ( منبع : وبلاگ زبان آموزی )

جزئیات برگزاری مراسم در ایام سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) به قلم آقای سیدعقیل ساداتی تیله بنی در وب سایت دوسرشمار در دو بخش ( بخش اول ، بخش دوم ) نگاشته شده است که می توانید مطالعه بفرمائید.

ادامه دارد …