نوروزما تبری و جشن فِردینه ما/ از سالها پیش، فعالان و مدیران فرهنگی ایران به این باور رسیدند که اگر بخواهیم در برابر هجوم فرهنگ بیگانه که با دین و فرهنگ ملی ما همگونی ندارد سخنی برای گفتن داشته باشیم و نگاه کنجکاو نسل جوان را به سوی فرهنگ ایرانی سوق دهیم، می باید از خرده فرهنگ ها و جشن های محلی و بومی که به خرافه آمیخته نشده اند را گرامی بداریم و در صدد زنده کردن و اجرای آئین های زیبای معنوی و قدیمی در همه شهرها و روستاهای ایران برآییم. از این رو در استان مازندران نیز فعالان فرهنگی و تشکل های مردم نهاد از جمله انجمن فرهنگی سادوای بالاده (در بخش چهاردانگه ساری) به آداب و رسوم، باورهای کهن و آئین های بومی و سنتی توجه ویژه ای نشان داده و بازگویی و گرامیداشت روش های زندگی نیاکان و زنده کردن گوشه هایی از آداب و رسوم گذشتگان را جزو الویت های فرهنگی خود قرار دادند. برگزاری جشنواره هَلی ترشی مازندران (پختن رب آلوچه جنگلی) در بالاده یکی از این روش های فرهنگی است که در دومین سال اجرای خود آن هم در روستای دور افتاده ای چون بالاده، نگاه مردم، رسانه ها، مسئولان فرهنگی استانی و کشوری را به خود جلب کرده است.

«نوروز ما» و «فردینه ما شو»، میراث فرهنگی و زیبای نیاکان ما و یکی از آئین ها و جشن های بازمانده از روزگار کهن ایرانست که از روزگار باستان تاکنون در بین مازندرانی ها، برای گرامیداشت آغاز سال نوی تبری اجرا می شود. در گاهشماری ایرانی و مازندرانی، در روز «۲۶ نوروز ما» تبری (برابر با ۲۸ تیر ماه ایرانی)، فریدون پادشاه اساطیری ایران، ضحاک ستمگر را در البرز کوه مازندران به بند کشید و مردم به این مناسبت و در شش روز به جشن و شادی و شکرگزاری پرداختند و پایان جشن، همزمان  بود با نخستین روز «فردینه ما» و آغاز سال نوی تبری (برابر با دوم مرداد ماه ایرانی).

از اینرو با رویکردی دوباره به جشن «نوروز ما » و «فردینه ما شو» این جشن قدیمی را گرامی داشته و بنا بر توان خود در معرفی آن می کوشیم. اگرچه در سال های گذشته اجرای این جشن در مازندران کمرنگ شده، اما اکنون در برخی روستاها از جمله روستای کندلوس نوشهر آئین جشن «فردینه ما شو» طی مراسم سنتی و بومی ویژه ای گرامی داشته می شود. در گذشته های نه چندان دور، در روستای بالاده نیز «نوروز ما»، مبداء گاهشماری و آغاز سال نو بوده است و چوپانان برای بستن قرارداد یا تمدید آن برای یک سال دیگر اقدام می کردند و مردم «نوروزما» و «فردینه ما شو» را مبداء سال و گاهشماری برای دامداری و کشاورزی می دانستند و برایشان مهم بود.

در سالهای نه چندان دور، هنگامی که دامداران از دشت مازندران به ارتفاعات ییلاقی بالاده و قله شاهدژ کوچ می کردند و در بُنِه های خود مستقر می شدند، «چوپانان قِراری» (چوپانی که یک سال برای دامدار و ارباب چوپانی کرده و مزد دریافت می کند) روزشماری می کردند که نوروزما از راه برسد و وسایل چوپانی و سگ و گوسفند را به صاحبش تحویل داده و چند روزی را به آغوش خانواده در روستای خود (بالاده یا روستاهای دور و نزدیک) آرام بگیرند.

چوپان چند روز قبل از پایان قراردادش به ارباب و صاحبِ دام پیغام می فرستاد که بیاید و دامش را تحویل بگیرد و یک نفر را بعنوان بَدِل چوپان (چوپان کمکی) بفرستد تا در کنار گوسفندان بماند و خود در روز پایان قرارداد به بالاده می رفت. سگ گله در طول یک سالی که همراه چوپان بوده، با وی انس گرفته و در نبود چوپان به هر بُنِه و گله ای سر می زد تا دوباره چوپان را بیابد. از این رو بالادهی ها برای حالت بیقراری سگ گله در نوروزما، ضرب المثلی زیبا ساخته اند که می گوید: « نُروزِماءِ وِل سَگ رِه بَمُندِستِن» (مانند سگ نوروزما سرگردان بودن) و این ضرب المثل برای آدمهای سرگردان که به هر کجا سر می زنند تا گمشده خود را پیدا کنند، بکار می رود.

اکنون با توجه به همت و فرهنگ دوستی شما مردم بالاده که آوازه همبستگی شما در اجرای جشنواره هلی ترشی همه جا پیچیده، امید می رود که بار دیگر با گرامیداشت این جشن کهن به سنت های زیبا و شاد گذشته روی بیاوریم و بتوانیم همگام با دیگر روستاهای فرهنگی مازندران به زنده کردن سنتهای بومی گذشته همت گماریم.

فِردینه ما شو، یعنی که دِلخاشی / جَم بَویم همه به خنده و خاشی

قَدرِ هم ره بَدونیم و با هم بُوهیم / گت و کِچیک حتی با خاشِه؛ بامشی.

(شعر: فرهود جلالی کندلوسی)

انجمن فرهنگی سادوای بالاده

جشن فِردینه ما ۱۵۳۰ تبری برابر با  مرداد ۱۳۹۷ خورشیدی

authorنوشته: انجمن فرهنگی سادوا dateتاريخ : ۲ مرداد ۱۳۹۷