چشمه آب معدنی سورت، گوهری قدر ناشناخته/نوشته: عین اله آزموده /  مدیر انجمن فرهنگی سادوای بالاده و سایت سادوا / عکسها: عین اله آزموده / استفاده از این مطلب و عکس های آن با ذکر نام عکاس و لینک به سایت سادوا بلامانع است. تابستان امسال (۱۳۹۰) و برای اولین بار، گذری به چشمه آب معدنی سورت روستای « اروست » (Eroust) چهاردانگه ساری داشتم و از نزدیک از این چشمه زیبا و سحرآمیز دیدن کردم. لازم است یادآوری کنم که آب این چشمه سه نوع است : یکی آب شور، و دو دیگر آب ترش مزه دارند که چشمه آب شور در هنگام جاری شدن و به خاطر غلظت نمک آن به صورت حوضچه های پلکانی در آمده و در وسعتی به اندازه هزار متر مربع منظره ای بس زیبا و شگفت بوجود آمده است.

در اینجا قصد ندارم تا این چشمه زیبا را بیش از این معرفی کنم زیرا به اندازه کافی به ویژه در چند سال گذشته که این چشمه به عنوان دومین اثر طبیعی ملی ایران به ثبت جهانی رسیده، در برنامه های تلویزیونی و سایت های اینترنتی ( و نیز سایت روستای اروست ) و مطبوعات گفته و نوشته اند، بلکه می خواهم گوشه ای از بی مهری های ما انسان ها که بر این چشمه رفته ، را بازگو کنم.

۱٫ نمی دانم چرا نام این چشمه را که به « وا اوی سورت » در بین اهالی منطقه معروف است، به یکباره به « باداب سورت » معروف گشته است؟ به گمانم ترجمه ناقص واژه « وا او » که ترکیبی از دو کلمه تبری « وا » (با تلفظ Va ) و « او » (با تلفظ O  ) به معنی « باد » و « آب » می باشد، استخراج شده باشد. در زبان کهن مازندرانی « وا او » به چشمه هایی گفته می شود که آب آن برای درمان بعضی از بیماری ها مفید باشد. واژه « سورت » نیز به معنی « شدت اثر » می باشد که احتمالاً اشاره به شدت شفابخشی این چشمه ها دارد. شاید تغییر نام بومی روستای « اِروست » (Eroust) به « اُروست » (Orost) نیز در فارسی سازی این نام بی تاثیر نبوده باشد. متاسفانه گاهی ما مردم مازندران نام های بومی و اصیل را با افزودن فتحه و ضمه و کسره از حالت بومی خارج کرده و به گمان خود فارسی سازی کرده ایم. بهتر است در اینگونه مواقع همان واژه بومی و مصطلع در بین مردم بومی منطقه را استفاده کرده و از فارسی سازی پرهیز کنیم.

۲٫ آب چشمه معدنی سورت هنوز مورد تحقیق و پژوهش علمی قرار نگرفته است تا خواص شیمیایی و یا دارویی و درمانی آن مشخص شود. ( و یا مورد آزمایش قرار گرفته و بنده از آن بی اطلاعم ).

بنده قصد رد و یا تایید گفته های عوام در باره خواص درمانی این چشمه را ندارم ولی متاسفانه خود شاهد بودم که آب ترش یکی از این چشمه ها که بر روی سنگ بسترش و بخاطر غلظت بالای اسیدی، شیاری چند متری به عمق ده سانتیمتر ایجاد کرده و یک قطره آن زبان انسان را تا دقایقی می سوزاند، توسط مردم نوشیده می شود و معتقدند که این آب زخم معده را درمان می کند و یا آبی دیگر بیماری میگرن را علاج می کند و یا شخصی تعریف می کرد که آب اینجا بیماری سینوزیت را درمان قطعی کرده است و یا برای کمردرد و روماتیسم مفید است، که اگر چنین باشد پس جای بسی خوشوقتی است که خواص درمانی این چشمه این همه زیاد بوده و جای تاسف دارد که وزارت بهداشت و متخصصان داروسازی کشور کوتاهی کرده اند و به روش علمی برای دردهای مردم دارویی با آب این چشمه نساخته اند!

آبی اسیدی که سنگ سخت را چنین سوراخ کرده است!

۳٫ مسافرانی که از شهرهای دور دست قصد سفر به این منطقه را داشته باشند به راحتی نمی توانند راه خود را پیدا کنند. زیرا تا پاسگاه تلمادره چهاردانگه ساری هیچگونه تابلوی راهنما وجود ندارد تا مسیر یابی از این طریق آسان شود. در حدود دو سه کیلومتری چشمه نیز تابلویی ندارد تا مسیر مشخص شود و فقط بعضی جاها برروی سنگ و با رنگ اسپری مسیر چشمه و نام آن نوشته شده است . در آن منطقه افراد بومی نیز کمتر به چشم می خورند تا از آنان نشانی پرسیده شود.

حتی یک تابلوی راهنمای رسمی هم در بین کوره راه های فراوان اطراف چشمه دیده نمی شود. جز این تابلوهای سنگ نبشته!

۴٫ جاده کوهستانی منتهی به چشمه به ویژه یک کیلومتر پایانی بسیار صعب العبور ، دست اندازهای سنگی، خاکی و شیب سربالایی تندی دارد و بقدری پیچ در پیچ است که واقعاً رانندگی در آن مشکل بوده و هر آن با کمترین غفلتی ممکن است اتومبیل به دره پرت شود.

جاده ای که با رفتن مدام ماشین ها بوجود آمده است و تا کناره چشمه امتدا دارد!

۵٫ در فاصله دویست متری غربی چشمه و در چند سال قبل با دستگاه های سنگبری، تخته سنگ های بزرگی در ابعاد ۳ در ۴ متر مربع و یا بزرگتر از این اندازه از زمین جدا و رها شده و منظره ناخوشایندی پدید آورده است. ظاهراً سنگ های تراورتن بریده شده از معدن که احتمالاً برای سنگ گرانیت ساختمانی کاربرد دارد، یا بخاطر نداشتن جاده در محل باقی مانده و یا کیفیت لازم و تبدیل به گرانیت را نداشته و یا علتی دیگر داشته که بر ما پوشیده مانده است. به هر حال طبیعت منطقه مورد تخریب شدید قرار گرفته است. « از سال ۱۳۸۴ مجوز اکتشاف معدن سنگ تراورتن در کنار چشمه ی باداب سورت برای یک شخص حقیقی صادر شده است و بااینکه موفق به تمدید مجوز یا اخذ مجوز بهره برداری نشده اند هنوز هم حفاری ادامه دارد، بدیهی است که پس از ثبت این اثر باید اقدامی قطعی برای توقف معدن کاوی و بازسازی صدمات دیده شده در منطقه مانند بستن جاده معدن که موجب تردد ماشین ها تا کنار چشمه می شود صورت می گرفت.» ( نقل از سایت کوهنوردان تبریز ) اینکه چرا این معدن پس از لغو امتیاز همچنان مورد بهره برداری قرار گرفته خود مسئله ای دیگر است.

غول سنگ های کنده شده از معدن در صد متری غربی چشمه

تخته سنگ های رها شده از معدن که باعث تخریب طبیعت شده است

چشم انداز جنوب غربی چشمه با تخته سنگ های رها شده از معدن

۶٫ متاسفانه ما هنوز فرهنگ استفاده و نگهداری میراث طبیعی بی نظیری چون چشمه های سورت را نیاموخته ایم. روزانه ده ها دستگاه اتومبیل سبک و سنگین تا کنار چشمه و روی بستر آهکی تاج آن  می روند و جای چرخ این وسایل بر روی چشمه تاثیر نامطلوبی بر جا گذاشته و حتی لرزش موتور این وسایل ممکن است آسیب های جدی به چشمه وارد کرده و باعث مسدود شدن و یا انحراف مسیر زیر زمینی آبها شود.

رفتن ماشین ها تا کناره چشمه و حوضچه! کسی برای چشمه حریمی قایل نشده است!

۷٫ چیزی که بسیار زجرآور می باشد، زباله های فراوانی است که در جای جای چشمه و طبیعت اطراف آن به چشم می خورد. دیدن این مناظر ناخوشایند دل هر دوستدار طبیعت را به درد می آورد.

نصب سطل زباله در کنار حوضچه چشمه ! و باد زباله ها را تا دور دستهای طبیعت بکر خواهد پراکند!

یکی دو سطل زباله در اطراف چشمه نصب شده و تابلوهایی به زبان فارسی و انگلیسی نیز در باره رعایت بهداشت نوشته شده ولی مگر یک فرهنگ غلط را می توان با دو تا تابلو و خواهش و تمنا اصلاح کرد؟ جای جای چشمه و آبشارهای پلکانی آن مملو از انواع زباله است و …!! دریغ از فرهنگ سازی در این زمینه که همه جای طبیعت ایران زمین اکنون به این درد مبتلا است.

این سطل زباله کوچک آیا جوابگوی انبوه زباله های مسافران هست!

۸٫ از موارد دیگری که به عنوان کاستی های چشمه سورت باید به آن اشاره کرد، نداشتن سرپناه و سایه بان برای مسافران است که در زیر آفتاب سوزان کوهستان با ماشین تا بالای چشمه می روند و برای خود سایبانی در اطراف ماشین درست می کنند.

داشتن سایبانی به ازای رفتن ماشین تا کنار چشمه و تخریب آن !

۹٫ شنای گروهی زنانه و یا مردانه از دیگر مواردی است که دسترسی مردم به چشمه ها را محدود می کند. وقتی بانوان در آبگیر چشمه شور ، آب تنی می کنند، مردان حق ندارد از اطراف آن عبور کند و ممکن است این آب تنی تا ساعتها هم به طول بکشد و مسافران باید در زیر نور آفتاب منتظر بمانند و یا از خیر دیدن چشمه بگذرند.

آدم ها در آب حوضچه آبتنی می کنند و باعث تخریب اطراف حوضچه می شوند

۱۰٫ به نظر می رسد این چشمه زیبا متولی خاصی نداشته باشد که در طول زمانی کوتاه از معرفی اش ( از سال ۱۳۸۷ ) به چنین روزی دچار شده است. از طرفی این اثر طبیعی به ثبت رسیده و از طرفی هیچ تابلویی در این باره در منطقه به چشم نمی خورد. از طرفی روستای اروست (شورای اسلامی، دهیاری و همچنین شرکت تعاونی این روستا) خود را مالک قطعی و بلامنازعه این چشمه می دانند و در سایت اروست نیز بر این مطلب تاکید کرده اند، اما هیچگونه امکانات رفاهی و بهداشتی ( حتی یک دستشویی سیار) در اینجا دیده نمی شود. پس ادعای این مالکیت برای چیست؟ انتظار مردم این است حالا که روستای اروست خود را مالک این چشمه می داند لااقل امکاناتی هم در اینجا دایر کند و پولی هم بابت این امکانات دریافت کند که یقیناً مردم هم در قبال امکانات، پول خواهند داد.

همه جا آدم ها حضور دارند و تفریح می کنند! اما نمی دانند با هر پرش چه میراث گرانبهایی نابود می شود/ عکس: سایت تبیان

۱۱٫ در سایت روستای اروست نوشته شده است که در اطراف این چشمه ، پروژه بزرگ منطقه نمونه گردشگری اروست در آینده احداث خواهد شد و « امکانات رفاهی از جمله مجتمع های آب درمانی، ماساژ درمانی (تایلندی)، مراکز اقامتی، هتل ۴ ستاره، رستوران VIP، تشریفات CIP، اجرای موسیقی زنده، دهکده سلامت٬ دریاچه مصنوعی همراه با اسکله، خانه پرندگان به صورت مولتی کالچر٬ پیست اسکی٬ تله کابین، سرویس های بهداشتی، سنگ فرش کردن جاده خاکی باداب سورت و استفاده از اسب و درشکه جهت انتقال گردشگران، احداث امکاناتی جهت چتربازی و کایت سواری و همچنین بانجی جامپینگ و … در روستای اروست و نزدیکی چشمه ها ایجاد خواهد شد » .

پهن کردن لباس های خیس و بوجود آردن منظره ای بس ناخوشایند !

یقیناً شرایط زیست بوم منطقه تا این حد آمادگی ندارد که این همه امکانات عظیم و وسیع در این منطقه کوچک کوهستانی شکل بگیرد. حتماً دست اندرکاران این طرحها در نظر خواهند داشت که زیست بوم این منطقه بسیار شکننده و حساس است و کمترین بی توجهی خسارت های جبران ناپذیری بوجود خوهد آورد. البته معنی بعضی از این اصطلاحات خارجی را هم متوجه نشدم مثل رستوران VIP، تشریفات CIP، خانه پرندگان به صورت مولتی کالچر٬ ، بانجی جامپینگ و … تا برای آنان توضیح بدهم.  کاش معنی این واژگان را به زبان  فارسی هم نوشته می شد.

آیا همه جا باید یادگاری بنویسیم؟! رفتاری که فقط بر سر میراث فرهنگی و باستانی ما اتفاق می افتد!

۱۲٫ منطقه چهاردانگه از چند موقعیت طبیعی زیبا مثل جنگل بکر، دریاچه چورت، قله شاهدژ و غارهای آن، پارک ملی کیاسر (شاهدژ) ، منطقه حفاظت شده چهارنو، چشمه سورت، اسبه کوه ( سفیدکوه) ، دشت های سرسبز و پوشیده از گلهای رنگارنگ و شقایق در بهار، تابستان خنک و زیبا، جنگل های زیبا با پاییزی زودرس، کوه ها و دشت های پوشیده از برف در زمستان و … برخوردار است که امیدواریم این موهبت های الهی بر معرفی بیشتر این منطقه محروم کمک کرده و فقر و محرومیت از این منطقه رخت بربندد.

نوعی دیگر از تخریب! کندن چاله برای آب تنی بچه ها!

۱۳٫ جا دارد تا همه دوست داران طبیعت و چشمه سورت با نگاهی فرهنگی به این چشمه نگاه کرده و حافظ موقعیت آسیب پذیر آن باشند. این چشمه اگر مورد بی توجهی مردم و مسئولان روستای اروست و سازمان میراث فرهنگی استان مازندران قرار گیرد ( که ظاهراً مورد بی توجهی هم قرار گرفته است) ، به زودی دچار آسیب های جدی شده و دیری نخواهد کشید و تخریب ها روز به روز بیشتر شده و یک اثر زیبای طبیعی از بین برود که دیگر کسی رغبتی به دیدن این منطقه زیبا نداشته باشد .

آدم ها باز هم همه جا دیده می شوند! شاید به زودی همین آدم ها باعث نابودی چشمه زیبای سورت شوند!

………………………………………………………………

برای دریافت اطلاعات بیشتر در باره چشمه آب معدنی سورت به این پایگاه ها مراجعه کنید:

سایت روستای اروست

سایت کوهنوردان تبریز

سایت تبیان ( عکس)

و …