وقتی در چهاردانگه زمین لرزه شدیدی بیاید / عین اله آزموده / مدیر سایت سادوای بالاده / در ۱۸ ماه گذشته یعنی از مهر ۱۳۹۰ تا نیمه فروردین ۱۳۹۲ تعداد ۱۲ زمین لرزه استان های مازندران و سمنان را لرزانده که ۱۱ زمین لرزه در حوالی مرز استان مازندران و سمنان و بخش چهاردانگه به وقوع پیوسته است. با نگاهی به دوره زمانی رخداد این زمین لرزه ها به آمار هشدار دهنده ای می رسیم، بدین معنی که هر چه از تاریخ ثبت اولین زمین لرزه در مهر ۱۳۹۰ به زمان حال نزدیکتر می شویم فاصله زمانی بین وقوع دو زمین لرزه نیز کمتر و کمتر می شود تا جایی که از اول تا سیزدهم فروردین ۱۳۹۲، چهار زمین لرزه نسبتاً بزرگ بخش جنوب شرقی چهاردانگه و حوالی منطقه دوسرشمار و روستای بالاده را لرزانده است که زنگ خطر را به صدا در آورده و لزوم توجه جدی به این پدیده زمین شناسی و آمادگی برای رویدادهای پس از آن و نیز امدادرسانی به موقع را ضروری می نمایاند:

زمین لرزه های اخیر از نگاه آمار:

1. تاریخ ۱۳ فروردین ۱۳۹۲ با بزرگی ۱ ریشتر در اطراف کیاسر
2. تاریخ ۱۰ فروردین ۱۳۹۲ با بزرگی ۲٫۶ ریشتر در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی کیاسر
3. تاریخ ۲ فروردین ۱۳۹۲ با بزرگی ۳ ریشتر،  ۲٫۵ ریشتر، ۱٫۸ ریشتر و دو زمین لرزه ۲٫۴ ریشتری در بخش چهاردانگه
4. تاریخ ۱ فروردین ماه ۱۳۹۲ با بزرگی ۴٫۹ ریشتر در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر کیاسر، روستای واوسر منظقه دوسرشمار
   
5. تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۹۱ با بزرگی ۲٫۴ ریشتر و در فاصله ۲۳ کیلومتری جنوب شرقی شهر کیاسر
6. تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۹۱ با بزرگی ۳٫۱ و ۱٫۶ ریشتر در فاصله ۲۰ و  ۱۸کیلومتری کیاسر
7. تاریخ ۲۲ آذر ۱۳۹۱ با بزرگی ۳٫۶ ریشتر در ۲۷ کیلومتری جنوب شرقی شهر کیاسر
8. تاریخ ۱۶  مرداد ۱۳۹۱ دو زلزله با بزرگی ۳٫۶ و ۴٫۱ ریشتر در فاصله ۲۱ کیلومتری غرب شهر کیاسر
9. تاریخ ۱۹ خرداد ۱۳۹۱ با بزرگی ۳٫۱ ریشتر در در فاصله ۲۶ کیلومتری شهر کیاسر
10. تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ با بزرگی ۳٫۱ درجه ریشتر در فاصله ۳۴ کیلومتری  جنوب شرقی کیاسر
11. تاریخ ۲۸ مهر ۱۳۹۰ با بزرگی ۲٫۷ ریشتری در ۱۶ کیلومتری جنوب کیاسر

وضعیت زمین شناختی منطقه:

منطقه مرتفع ۲۶۰۰ تا ۲۸۸۰ متری واقع در مرز استان های مازندران و سمنان که بیشترین زمین لرزه های اخیر در این ناحیه روی داده است، در جنوب شرقی شهر کیاسر واقع شده و رشته کوه های چهارنو با ارتفاع ۲۸۸۲ متر و با کشیدگی غربی – شرقی و قله ۲۸۰۲ متری شاهدژ و رشته کوه ۲۶۰۰ متری اسپه دار در فاصله ۵ کیلومتری شمال چهارنو، ارتفاعات اسپه کوه (سفیدکوه در اطراف روستای اراء) هم چنین رشته کوه های شرقی فولادمحله با کشیدگی جنوبی – شمالی هر کدام یک گسل قوی بوده و فشار سنگینی را بر زمین این ناحیه ایجاد کرده اند. برخورد گسل ها در این ناحیه می تواند باعث بروز زمین لرزه ای بزرگ شود که دامنه تخریب آن تا ده ها کیلومتر وسعت داشته باشد و با نگاهی گذرا به ساختار معماری روستاهای این منطقه، راه های ارتباطی، دوری از مرکز استان و مناطق شهری و شرایط خاص آب و هوایی به موضوعات قابل توجه ای بر می خوریم.

بروز زلزله ای بزرگ در چهاردانگه:

اگر زمین لرزه ای با بزرگی ۶ ریشتر در بخش چهاردانگه روی دهد وضعیت زیر بوجود خواهد آمد:

1. حدود ۳۰ تا ۴۰ روستای محدوده زمین لرزه در استان های مازندران و سمنان بیش از ۵۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب خواهند شد. زیرا معماری فرسوده و سنتی خانه های این روستاها با مصالحی هم چون سنگ، گِل، خشت و چوب توان مقاومت در برابر زمین لرزه ای به بزرگی ۶ ریشتر را نخواهد داشت.
2. با توجه به مهاجرت ۹۵ تا ۹۹ درصدی جمعیت این روستاها به سوی شهرهای مازندران و سمنان، تلفات جانی زیادی نخواهیم داشت. زیرا در اکثر ماه های سال بیشتر خانه های این روستاها ( به غیر از فولادمحله و کیاسر) خالی از سکنه می باشند.
3. راه های مواصلاتی دسترسی به منطقه زلزله، محدود به دو جاده آسفالته کیاسر به سمنان (و دوراهی کیاسر به دامغان در نزدیکی روستای فولادمحله) و کیاسر به ساری می باشد. شدت زمین لرزه ممکن است بخش هایی از جاده آسفالته به ویژه جاده ساری به کیاسر را با ریزش سنگ و رانش زمین مسدود کند و بخش هایی از جاده سمنان نیز با ریزش سنگ مسدود شود و کار امداد رسانی تا باز شدن این جاده ها متوقف شود. هر چند جاده دامغان به سه راهی فولادمحله با توجه به کفی بودن زمین بیشتر مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
4. امدادرسانی هوایی نیز تابع شرایط جوی منطقه است که در بخش چهاردانگه در بسیاری از روزهای سال هوا مه آلود بوده و اگر زمین لرزه در شب روی دهد تا صبح روز آینده و صاف شدن هوا، امداد رسانی هوایی امکان پذیر نخواهد بود.
5. نزدیکترین بیمارستان ها در شهرهای دامغان و سمنان در فاصله ۸۰ تا ۱۰۰ کیلومتری این ناحیه واقع شده اند که برای مواقع بحرانی زمین لرزه بسیار دور هستند.

بروز زلزله ای بزرگ در منطقه دوسرشمار:

اکنون نگاه خود را روی منطقه دوسرشمار با ۶ روستای بالاده، پایین ده، تیله بن، قلعه، میرافضل و واوسرنو متمرکز می کنیم که بزرگترین زمین لرزه اخیر با ۴٫۹ ریشتر در شب نوروز ۱۳۹۲ در این منطقه و روستای واوسر بوقوع پیوسته و ممکن است زلزله بزرگتری نیز پدید آید که حتماً خرابی و ویرانی نیز بدنبال خواهد داشت و لازم است اطلاعاتی را جهت آگاهی مسئولان و مردم بیان نمایم که در صورت بروز زمین لرزه با چه وضعیتی روبرو خواهیم شد. بررسی این وضعیت در شرایط روز و یا شب، فصل تابستان و یا زمستان، هوای صاف یا مه آلود، هوای برفی و بارانی و … متفاوت خواهد بود.

1.  مشکل جاده متاسفانه اولین و مهمترین مشکل منطقه در زمان زمین لرزه خواهد بود. سال هاست مسئولان وعده بهسازی و آسفالت جاده های مواصلاتی از دو سمت فولادمحله به بالاده و هم چنین جاده بالاده به ایلال تا کیاسر را می دهند که به نظر می رسد تا روی ندادن فاجعه ای، به این مشکل توجه نخواهد شد. با وقوع زمین لرزه، جاده واوسر به بالاده در چندین نقطه صعب العبور بین روستای تیله بن تا میرافضل با ریزش سنگ بسته خواهد شد و با توجه به جمعیت اندک ساکن در منطقه، باید منتظر امداد از سوی فولادمحله باشیم. از سمت روستای ایلال و آغوزگاله نیز امیدی به امداد نیست زیرا وضعیت جاده آن مسیر نیز چندان مناسب نبوده و مردم آن روستاها نیز نیازمند امداد خواهند بود.
2. نزدیکترین پایگاه امداد و نجات هلال احمر در سه راهی فولادمحله مستقر می باشد که بعید است جوابگوی این همه خسارت و مصدوم باشد.
3. در خوشبینانه ترین حالت، نیروهای امدادی پس از دو ساعت به بالاده خواهند رسید. مردم روستاهای منطقه دوسرشمار که در ساری و بهشهر زندگی می کنند برای امداد به بستگانشان به سوی بالاده رهسپار حواهند شد و اگر جاده باز باشد، پس از ۳ ساعت به بالاده می رسند.
4. بافت معماری قدیمی و فرسوده خانه ها با مصالح بومی و با دیوارهای قطور سنگ و گل و سقف چوبی به شدت فرو خواهند ریخت و اگر زمین لرزه در تابستان روی دهد با توجه به کثرت جمعیت تلفات زیادی خواهیم داشت. هر چند تعدادی از خانه های نوساز بالاده از زمین لرزه در امان خواهند ماند که محل مناسبی برای اسکان موقت خانواده های بومی خواهد بود.
5. آب لوله کشی روستاهای منطقه از جمله بالاده، قلعه و پایین ده که از یک لوله اصلی و از ارتفاعات چهارنو تامین می شوند، قطع شده و مردم با مشکل آب آشامیدنی سالم روبرو خواهند شد. آب « چشمه سر » بالاده نیز تا حدودی آلوده می باشد، هر چند در مواقع اضطراری می توان از آن استفاده کرد. از آب رودخانه ها نمی توان استفاده کرد، چون ممکن است با لاشه حیوانی آلوده شده باشد و استفاده از آب آلوده باعث همه‌گیر شدن بیماری‌های عفونی و اسهال و وبا خواهد شد.
6. تخته سنگ های جنوبی تاج قله شاهدژ با صدای مهیبی به سمت پایین سرازیر خواهند شد و باعث ترس و فرار حیوانات وحشی خصوصاً خرس ها شده و ممکن است در این حالت به انسان ها نیز حمله کنند.
7. سد خاکی آبگیرهای سادوا و قارقچال در دامنه جنوبی شاهدژ و شمال بالاده و اکثر سیل بندهای منطقه شکسته می شود.
8. بستگان مردم بومی و صاحبان خانه ها نیز برای امداد و رسیدگی به وضعیت پس از زلزله به سوی منطقه سرازیر می شوند و جاده ساری به کیاسر دچار ترافیک و سردرگمی شدیدی خواهد شد و همین امر کار نیروهای امدادرسان را با مشکل و حتی وقفه روبرو خواهد کرد.
9. در روستاهای منطقه دوسرشمار حتی یک درمانگاه کوچک هم وجود ندارد که تا زمان رسیدن امدادگران، جراحت های مردم را پانسمان کند. حتی ممکن است بعضی از افراد آسیب دیده بر اثر خونریزی جان خود را از دست بدهند.
10. زمین های رُسی بخش های زیادی از منطقه در شمال شرقی بالاده و « کَچِب تِک » و هم چنین شمال تیله بن تا میرافضل دچار رانش شدید خواهد شد. زیرا هم اکنون نیز این مناطق دچار رانش های سالانه می باشند.
11. مسئله ای که مردم محروم منطقه دوسرشمار و بخش چهاردانگه را بیشتر از زلزله رنج خواهد داد، نداشتن امکانات و فراموش شدگی این بخش هست که شدیداً باعث بیماری های روانی پس از زلزله خواهد شد.
12.  برق منطقه ای و احتمالاً تلفن روستایی که دستگاه دکل مخابراتی نیاز به برق دارد قطع می شود و موبایل ها ممکن است دچار اختلال شود.
13. یکی از مشکلات پس از زلزله، سرمای کوهستان خصوصاً در شب ها می باشد که در تابستان تا ۵ درجه بالای صفر و در زمستان  تا ۲۵ درجه زیر صفر هم می رسد.
    
14. با توجه به قرار داشتن روستاهای منطقه دوسرشمار در منطقه حفاظت شده حیات وحش و پارک ملی کیاسر (شاهدژ) ،با تلف شدن حیوانات اهلی در آغل و گند آمدن لاشه آنها، حیوانات درنده به روستاها نزدیک شده و خطر دیگری جان مردم زلزله زده را تهدید می کند.
15. افراد سودجو در اینگونه مواقع زودتر از نیروهای امدادی خود را به منطقه زلزله زده می رسانند تا از آوار اموال مردم چیزی به جیب بزنند و لزوم هشیاری مردم و نیروهای انتظامی و بسیج در مقابله با ورود و خروج افراد غریبه به مناطق زلزله زده بسیار حیاتی می باشد.  
16. مردم زلزله زده با بیم و هراس و تشویش به کمک مصدومان خود می روند و با توجه به نداشتن مهارت های امدادی و وسایل کمک های اولیه به مقدار کافی، ممکن است برای زنده بیرون کشیدن افراد، ضایعات جبران ناپذیری به مصدومان وارد کرده و حتی باعث مرگ شان شوند.
17. روستاهای آغوزگاله و تیلک تا سعیدآباد و سنام با توجه به فاصله ۱۵ تا ۲۰ کیلومتری از مرکز زمین لرزه، آسیب کمتری نسبت به روستاهای دوسرشمار خواهند دید، اما روستاهای اراء، ولویه، بَرد تا روستاهای آن سوی تلمادره از آسیب های زمین لرزه در امان نخواهند بود.
18. محل دپوی زباله های شهر ساری در گویچاله ولویه، دچار بحران شده و رها شدن این زباله ها به حال خود در شرایط زلزله و پس لرزه های آن یکی از مشکل اصلی بهداشتی این منطقه خواهد شد. شیرابه های انبار شده در چاله ها و حوضچه ها به سوی تلمادره سرازیر شده و زمین انباشت زباله ها که با خاک روی آن پوشانده می شود، از هم گسسته و آلودگی به مناطق اطراف نیز سرایت خواهد کرد.
19. و شرایط دیگری که پس از زلزله باید آنها را دید و در باره اش نوشت.
    

بررسی وضعیت پس از زمین لرزه قبل از وقوع آن می تواند باعث آمادگی و مقابله با بحران احتمالی گردد و لازم است همه اهالی منطقه دوسرشمار و مردم و مسئولان بخش چهاردانگه خود را برای « روزی یا شبی که زمین لرزه شدیدی بیاید » آماده کنند.  

………………………………………………………………………

از خوانندگان گرامی درخواست دارم برای تکمیل این مطالب، دیدگاه خود را نوشته تا با یاری یکدیگر برای مواجهه با این پدیده احتمالی زمین شناختی آگاهی لازم را داشته باشیم.