برگزاری جشنواره هلی تِرشی در بالاده و کارکردهای فرهنگی و اجتماعی آن/ در مرداد ۱۳۹۵ نخستین جشنواره هلی تِرشی (پختن رب آلوچه جنگلی) در روستای بالاده واقع در بخش چهاردانگه ساری برگزار شد و این جشنواره به عنوان یک کار فرهنگی، در استان مازندران و رسانه ها بر سر زبانها افتاد. هر کار فرهنگی دارای اهداف کوتاه مدت و درازمدت بوده و دست اندکاران آن برایش کارکردهایی را در حوزه های محتلف در نظر می گیرند. در این مقاله به کارکردهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جشنواره هلی ترشی به عنوان یک کار فرهنگی پرداخته و به آنچه برای مردم روستای بالاده در پی دارد اشاره می شود.

۱ . کارکرد فرهنگی: پایه و اساس برگزاری همایشها و جشنواره های محلی، بر پایه فرهنگ بومی و مردمی استوار بوده و می تواند ظرفیتهای فرهنگی بالاده بعنوان یک روستای تاریخی را به دیگران بنمایاند.

۲ . کارکرد اجتماعی: امروزه مردم بالاده در اقصی نقاط استان مازندران، سمنان، تهران و … پراکنده هستند و برگزاری چنین جشنواره ای باعث می شود تا مردم در یک روز خاص به زادگاهشان مراجعه کرده و گاه پس از سالها دوری، دیدارها تازه گردد. در این دید و بازدیدها، اقوام و فامیل و هم محلی ها، بار دیگر با مهربانی در کنار یکدیگر قرار می گیرند.

۳ . ایجاد همگرایی در مردم: برای اجرای یک جشنواره یا همایش فرهنگی در بالاده، زنان و مردان زیادی با سلیقه ها و گرایشات گوناگون دور هم جمع شده و به همفکری، همکاری و تلاش می پردازند و تا پایان کار، جانانه در کنار همدیگر هستند. این همگرایی خودجوش و صمیمانه می تواند تمرینی برای سایر همگرایی ها در امور عمرانی و آبادانی محل نیز بشمار آید.

۴ . ایجاد همگرایی در بین نهادهای اجتماعی: در بالاده نهادهای مردمی همچون انجمن فرهنگی سادوا، پایگاه بسیج و شورای اسلامی هر یک به اموری مشعول هستند و در اجرای جشنواره هلی ترشی، این سه نهاد در کنار یکدیگر و دست در دست یکدیگر تلاش کردند و جشنواره را مدیریت و اجرا کردند. این همگرایی می تواند در بین مردم نیز تاثیر مثبتی گذاشته و در سازندگی روستا به کار آید.

۵ . خوداتکایی مالی: از سال ۱۳۸۶ که انجمن فرهنگی سادوا راه اندازی شده، پنج همایش و جشنواره بزرگ در بالاده (و قلعه) اجرا کرده ایم و تاکنون ریالی از ادارات دولتی و یا نهادهای دیگر کمک مالی نگرفته ایم و هر آنچه هزینه شده با همت والای مردم بالاده بوده است. بنابراین با یاری و کمک مالی مردم بالاده توانسته ایم خود را از ادارات دولتی و یا شخصیتهای سیاسی و مالی غیر بی نیاز کنیم و مردم بالاده را بدهکار و وامدار فلان اداره یا شخصیت سیاسی و یا نماینده مجلس نکنیم.

۶ . اعتلای دوباره بخشیدن نام بالاده: روستای بالاده از دیرباز به واسطه سیاسی و مالی و داشتن شخصیتهای بزرگ و آبادانی محل، زبانزد عام و خاص بود و در چهار دهه اخیر اما بنا بر دلایلی، آن اعتبار سابق کم رنگ شده است و برگزاری همایشهای فرهنگی و جشنواره هلی ترشی بار دیگر اعتبار فرهنگی برای بالاده و مردمش بدنبال آورد.

۷ . مطرح شدن نام بالاده در بین مسوولان استان: بالاده در دورترین نقطه از شهرستان ساری و استان مازندران و در مرز استان سمنان واقع شده و دوری مسافت باعث عدم توجه و حتی فراموشی نام بالاده در بین مسوولان شهرستان ساری و استان مازندران شده بود. اکنون بار دیگر نام بالاده خود را به رخ مسوولان کشانیده و مورد توجه قرار گرفته است. حضور و سخنرانی بیش از ۱۰ تن از مسوولان شهرستانی و استانی در نخستین جشنواره هلی ترشی، خود گویای این مدعاست. امری که تا قبل از این فقط در یادواره شهدا روی می داد که مسوولان ترجیح می دادند کمتر دیده شوند و بعنوان مهمان می آمدند و می رفتند.

۸ . رسانه ای شدن نام بالاده: در سال گذشته و پیش از برگزاری جشنواره هلی ترشی و نیز پس از آن، حدود ۳۰ خبرگزاری و سایت سرشناس کشوری و روزنامه در باره این جشنواره مصاحبه، خبر و گزارش تهیه و منتشر کرده اند که این حجم از پوشش خبری، خود گواه بر اهمیت جشنواره هلی ترشی بوده و نام بالاده و جشنواره در فضای مجازی و اینترنت جایگاه خاصی برای خود پیدا کرده و ماندگار شده است.

۹ . جذب گردشگر و طبیعتگرد: بالاده ظرفیتهای گردشگری فراوانی دارد و صنعت گردشگری نیازمند بازدید از چنین جاهای بکر و زیبایی است و در کنار این جشنواره می توان به این مقوله نیز توجه ای خاص داشت و با جلب گردشگر و طبیعتگرد و کوهنورد، منبع درآمدی پایدار برای مردم بالاده بوجود آورد و خانواده های بالاده می توانند با برنامه ریزی و مدیریت و تخصیص خانه های خود برای شب مانی گردشگران، و نیز تولیدات غذایی مانند هلی ترشی، کاندس ترسی، آب زرشک، لبنیات محلی (پنیر، کشک، ماست و …)، دست بافته ها و صنایع دستی، میوه های جنگلی و … را به فروش رسانده و درآمد کسب کنند.

۱۱ . آشناشدن نسل جوان و نوجوان با فرهنگ گذشتگان: نسل کنونی شهرنشین، کم کم از زندگی سنتی و قدیمی نیاکان خود فاصله گرفته و با آن بیگانه شده اند. برگزاری چنین جشنواره هایی می تواند به آشنایی بیشتر آنها با سبک زندگی پیشینیان کمک کرده و در آینده به حفظ هویت فرهنگی و بومی آنها و نسلهای بعدی منجر گردد.

۱۲ . زنده کردن بخشی از میراث گذشتگان: در روزگاری نه چندان دور، مادران ما در ماه های مختلف به کوه و جنگل می رفتند و سبزیجات کوهی و یا آلوچه و کاندس و زرشک می چیدند و این محصولات خدادادی را فرآوری می کردند تا بعنوان چاشنی ارگانیک غذایی و یا دادن سوغاتی استفاده کنند. برگزاری چنین جشنواره هایی می تواند به زنده کردن سنتهای قدیمی و بهره برداری هدفمند از مواهب خداوندی در کوه و جنگل در راستای توسعه پایدار بیانجامد.

۱۳ . شادکردن و روجیه بخشیدن به مردم: در طول سالهای گذشته مردم همواره اذعان می داشتند که برگزاری چنین جشنواره ها و همایشهایی باعث شادی و نشاط در ما می شود و تا مدتها ورد زبان ما می شود. مردم چند ساعتی از اوقات خود را به دور از دغدغه های زندگی روزمره در محیطی فرهنگی و شاد سپری می کنند و با روحیه ای بهتر و با نشاط تر به کار و زندگیشان ادامه می دهند.

۱۳٫ برگشت دوباره مردم به بالاده: در بالاده خانواده هایی هستند که در جاهای مختلف ساکن شده و بنا بر دلایلی، سالهای درازی نتوانسته اند به بالاده بروند و برگزاری این جشنواره بهانه ای شده تا آنها به بالاده برگردند و زادگاه خود را بار دیگر ببینند و همین برگشتنها منجر با تعمیر و نوسازی خانه های آباء و اجدادی و حضور مستمر مردم در وطنشان بالاده شود.

۱۴٫ بالا رفتن سطح اعتماد به نفس و غرور فرهنگی: در سالهای اخیر بارها شنیده ام که مردم با چه افتخار و غروری از بالاده، از فرهنگ، از اطلاع رسانی در فضای مجازی، از برگزاری همایشهای فرهنگی و سایت سادوا در نزد افراد غریبه صحبت کرده اند و با گردنی برافراشته، از بالاده و مردم و فرهنگشان برای دیگران تعریف کرده اند. چنین اعتماد به نفس گروهی و قومی در کمتر جایی از کشور دیده شده است.

۱۵٫ معرفی شدن بالاده به عنوان یک روستای فرهنگی: در سالهای گذشته و به واسطه فعالیتهای فرهنگی و برگزاری همایشها و جشنواره هلی ترشی و … نام بالاده در سطح استان مازندران و حتی در مجامع فرهنگی کشور به عنوان یک روستای فرهنگی درخشیده و انجمن فرهنگی سادوا به عنوان نماینده فرهنگی مردم بالاده، در برنامه ریزی های فرهنگی استان از جمله شورای سیاست گذاری و اجرایی «ستاد بزرگداشت روز مازندران»، نشستهای و همایشهای مازندرانیهای مقیم تهران، نشستهای خانه تشکلهای سازمان میراث فرهنگی کشور و هم چنین در نشستهای رئیس این سازمان با تشکلهای مردم نهاد (NGO) ها دعوت میشود و مورد احترام و توجه قرار گرفته است.

۱۶٫ استفاده از ظرفیتهای نیروی انسانی بومی: در اجرای همایشهای فرهنگی و جشنواره هلی ترشی همواره رویکرد به نیروهای متخصص بومی برای ما در الویت بوده و تخصصهایی چون مجری برنامه، شاعر، نوازندگان موسیقی محلی، بیان خاطره، اجرای تئاتر، سیستم های صوتی، فیلمبرداری و عکاسی، خواندن دکلمه و …. همه و همه توسط نیروهای بومی بالاده (و روستاهای اطراف) به ویژه کهنسالان انجام گرفته که مایه افتخار ما نیز هست.  

آنچه نوشته شد، بخشی از کارکردهای همایشهای فرهنگی پیشین و جشنواره هلی ترشی بالاده بوده و میتوان بر این سیاهه بلند بالا، چندین مورد دیگر نیز افزود و اگر به همه آنها بپردازیم، مثنوی هفتاد من کاغذ می شود و خوشبختانه در بین مردم و فرهنگ دوستان بالادهی چنین موضوعاتی بسیار ملموس و قابل لمس است.

با احترام/ عین اله آزموده/ مدیر انجمن فرهنگی سادوای بالاده